Karcinom prostate je šesti po redu uzrok smrti kod muškaraca, pri čemu se godišnje u svijetu dijagnostikuje oko milion i sto hiljada novih slučajeva od čega umre njih čak 307 hiljada, kaže urolog dr Vladimir Brajović. On je ukazao na značaj ranih preventivnih pregleda koji su poželjni jednom godišnje, obavezno nakon 50. godine.
– Prostata je mišićnožlijezdani organ, smješten u maloj karlici ispod dna mokraćne bešike, i ispred završnog dijela debelog crijeva koje se zove rektum. Ona je u obliku kestena, zato je narod i zove „kestenjača”. Prostata je mjesto gdje se ukrštaju mokraćni putevi i putevi kojima odlazi sperma. Zajedno sa sjemenim kesicama učestvuje u stvaranju sjemene tečnosti, koja olakšava kretanje spermatozoida, stvara povoljnu kisjelost i u sebi sadrži brojne nutritivne i energetske materije važne za život i kretanje spermatozoida objašnjava dr Brajović.
Kod muškaraca normalna veličina prostate je oko 18 do 20 grama zavisno od godina starosti, a prema riječima dr Brajovića, u kasnijem dobu ko ima problema sa prostatom veličina može ići i do 200 grama, i tada se obično naziva džinovska.
– Funkcija prostate je da učestvuje u stvaranju sjemene tečnosti koja će olakšavati kretanje sprematozoida, sprematozoid je bolji samim tim što je brži. Karcinom nastaje oko žlijezdanog dijela i spada među tri najčešće maligne bolesti u ljudskoj populaciji, pored karcinoma pluća i debelog crijeva. Važan je podatak da je sama prostata pa samim tim i karcinom zavisan od niskog hormona testosterona, što je važno za samu terapiju karcinoma ističe urolog.
Iako se, kao i kod svih maligniteta, tačan razlog njihovog nastanka ne zna, dr Brajović ističe da, kada je u pitanju karcinom prostate sto posto je dokazano da su najvažniji faktori rizika životno doba pacijenta i genetska predispozicija.
– Što se tiče životnog doba do 50 godine je strašno rijetka pojava karcinoma prostate samo 1 do 2 odsto slučajeva. Iz prakse i u komunikaciji sa kolegama, najmlađi pacijent sa kariconomom prostate je imao 37 godina, što je ekstremno rijetko. Pojava karcinoma prostate naglo skače posle 70 godine života i zbog toga se naziva i bolešću starih. Do karcinoma može dovesti i hormonski disbalans u organizmu odnosno veliki skok testosterona muškog hormona.Takođe je primijećeno da muškarci u Skandinaviji i Sjevernoj Americi značajno češće i više obolijevaju od karcionoma prostate u odnosu na Azijske zemlje i naročito Japan. Takođe je primijećeno da zavisno od ishrane crveno meso i njegovo konzumiranje ima negativan uticaj na razvoj karcinoma prostate. Preporučuje se konzumiranje više voća i povrća, na primjer likopen iz paradajza je naročito blagotvorna i u prevenciji karcinoma. Takođe utiču dosta i razne životne navike, tipa pušenja, alkohola, konzumiranje narkotika. Pretjerana seksualna aktivnost ide u tom pravcu međutim, nije to dokazano studijama. Ali sama seksualna aktivnost povećava rizik od seksualno prenosivih bolesti koje ako se pojave više puta tokom života povećavaju rizik od pojave karcinoma do 1,4 puta. Genetika je jako važna, a to se odnosi na prve muške rođake, dakle oca i brata. Ukoliko su oni imali karcinom prostate, ta osoba ima 23 puta povećan rizik od nastanka ove bolesti. Po pravilu 5-10 godina dobije ranije karcinom prostate nego njegov brat ili otac objašnjava dr Brajović.
SIMPTOMI
Klinička slika karcinoma prostate u početnom stadijumu, prema riječima našeg sagovornika, ne razlikuje se od kliničke slike kod pacijenata koji imaju obično benigno uvećanje prostate.
– Simptomi se ispoljavaju u vidu čestog mokrenja, čestih nagona na mokrenje otežano mokrenje, osjećaj zaostajanja urina, stalna potreba za izmokravanjem. Drugi simptomi su pojava krvi u mokraći što nije tako česta pojava i vezana je za infekciju. Zatim u kasnijim fazama kada bolest uzme maha i pojave se metastaze, lokalne ili udaljene tu već imamo bolnije faze, zavisno od toga koje su strukture zahvaćene. Takođe, možemo imati porast azotnih materija odnosno kompromitaciju rada bubrega naglašava urolog.
DIJAGNOSTIKA
– Dijagnoza prostate se postavlja iz razgovora sa pacijentom gdje nam on saopštava svoje tegobe, zatim taj čuveni PSA test (prostata specifični antigen), koji se vadi iz krvi i on je hormonski marker vezan za prostatu. Zatim digitorektalni pregled jer je prostata tu u komšiluku sa debelim crijevom što je vrlo pogodno za urologa da napipa kakve je konzistencije prostata, koje je veličine, da li je bolna tako da osnovne informacije dobijemo urološkim pregledom. Dalje, imamo ultrazvučnu dijagnostiku i to transrektalnu ultrazvučnu dijagnostiku kada se sonda uvodi kroz rektum i odmah imamo prostatu kao na dlanu na ekranu i možemo da vidimo kakva je njena građa. Ukoliko primijetimo da ima potrebe, uz pomoć te sonde se radi i biopsija prostate gdje uz pomoć jednog pištolja sa tankom iglom i ciljano pod kontrolom ove ultrazvučne sonde uzimamo isječak. Što se tiče dijagnostike imamo još skener, magnetnu rezonancu i scintigrafiju kostiju u smislu pronalska metastaza kaže dr Brajović.
Kada posumnjamo već na postojanje karcionoma uzimamo biopsiju i isječke šaljemo patologu, koji ih gleda pod mikroskopom i kad naiđe na tkivo karcinoma ocjenjuje ga sa ocjenom od 1 do 5. On tako ocjenjuje maligni potencijal karcinoma, jer biologija svakog tumora nije ista. Od dodatne dijagnostike nakon biopsije radi se skener abdomena i male karlice, scintigrafija dodaje urolog.
LIJEČENjE
Što se tiče samih modaliteta liječenja ima ih više i oni prema riječima našeg sagovornika, zavise od starosti pacijenta, stadijuma bolesti i drugih bolesti.
– Za praćenje pacijenta se odlučujemo kod onih koji imaju nizak nivo, 6 ili 7 kod koga PSA nije visok i kod pacijenata kod kojih ne očekujemo da će da žive više od 10 godina. Njih samo pratimo i u slučaju nekog agresivnog ponašanja karcinoma tek onda reagujemo. Kod karcinoma koji su otkriveni na vrijeme imamo operativno liječenje koje se zove radikalna prostatektomija, još jedan efikasan vid liječenja je kombinacija hormonske terapije sa zračenjem prostate. Znači operativa je isto efikasna kao ova hormonska terapija sa zračenjem, s tim što obje imaju svoj rizik. Operacija može dovesti kasnije do rjeđe trajnog nekontrolisanog mokrenja, dok kod ove druge kombinacije samo zračenje može da ošteti debelo crijevo. Zatim imamo intermitentnu totalnu androgenu blokadu. To je ova hormonska terapija ali koja se daje kod pacijenata koji već imaju raširenu bolest. Kao krajnja solucija kad sve ovo ne pomogne idemo na hemioterapiju koja je nepoželjna kaže dr Brajović.
Što se tiče operativnog liječenja, tu spada klasična operacija, laparaskopska i hormonska radikalna prostatektomija što je privilegija bogatih država Zapada i Amerike.
– Kod uznapredovale bolesti imamo kastraciju pacijenta koja može biti hirurška u vidu otklanjanja testisa i medikamentoznu pomoću koje ljekovima dovedemo do kastracije pacijenta odnosno snižavanja muškog hormona testosterona. To nam je važno zbog duže kontrole bolesti. U praksi i do 12 godina možemo da držimo karcinom prostate pod kontrolom samo hormonskom terapijom koja maltene nema nikakvih neželjenih efekata, čovjek živi sasvim normalno. Zatim imamo palijativnu zračnu terapiju, kojom se ublažavaju tegobe, ona se radi kod metastaza u kostima - zaključuje dr Brajović. A.Š.

---

Telefon u džepu uzrok muškog steriliteta
Kako je naglasio specijalista, muški sterilitet sve više uzima maha.
– Veliki problem u zadnje vrijeme imamo sa muškim sterilitetom koji uzima primat u odnosu na žene. Iako nisu prepoznati nikakvi specijalni razlozi za nastanak steriliteta, ono što ja iz prakse mogu da kažem je da najvećeg krivca u svemu tome vidim mobilni telefon u džepu, tako da moj savjet svim muškarcima je što dalje telefon od testisa.



”Genetika je jako važna, a to se odnosi na prve muške rođake, dakle oca i brata. Ukoliko su oni imali karcinom prostate, ta osoba ima 2do 3 puta povećan rizik od nastanka ove bolesti


Preventivni pregled od velikog značaja
– Ne bi bilo loše da posjetite svog urologa jednom godišnje, svakako posle 50 godine da se uradi PSA. Osobe koje su imaju genetsku predispoziciju čiji su otac ili brat imali karcinom prostate preporuka je da se posle 40 godine jednom godišnje radi PSA. Vrlo je važno podvući da su simptomi prostate posebno u startu bolesti isti kao kod običnog benignog uvećanja prostate. Iz tog razloga, čim osjetite problem sa mokrenjem trebalo bi da posjetite urologa jer se možda iza toga krije nešto još gore. I naravno u cilju prevencije treba da uradite preventivne preglede.


PSA ne znači odmah karcinom
PSA je jedini hormonski marker koji je bitan u samoj dijagnostici karcinoma i kasnije u praćenju bolesti.

– To je protein koji je vezan samo za prostatu i nije specifičan samo za karcinom. Osoba koja ima povećan PSA ne znači odmah da ima karcinom prostate i sami taj PSA može biti uvećan kod upala. Nomalna njegova vrijednost je od 0 do 4, a kod upala zna čak da ide i do 100. Zatim sama veličina prostate može podići vrijednost PSA, on se podiže nakon svake manipulacije pregledom prostate odnosno pregledom, čak i nakon ejakulacije skoči vrijednost prostate u krvi, zna i nakon tvrde stolice i tako dalje.

Ono što još otažava stvari 20 odsto pacijenata sa karcinomom ima PSA ispod 4 odsto, to su podaci iz zvanične literature, međutim u praksi ne prelazi to, možda 5 do 10 odsto pacijenata ima karcinom a PSA je ispod 4. Iz sve ove priče možemo zaključiti da ove normalne vrijednosti možemo uzeti sa velikom rezervom tako da svako od nas ima svoj bazični PSA koji bi valjalo odrediti od 40 godine života da bismo znali kasnije da li se PSA povećao.